اصطلاحات رایج در صنعت نشر دیجیتال

ناشر دیجیتال:

شخص حقیقی یا حقوقی طبق قوانین مربوط با تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، اجازه اشتغال به نشر دیجیتال را دارد.

تولید‌کننده:

هر شخصی که نقش پدیدآورنده و یا مالک نرم‌افزار را ایفا کند تولید‌کننده اثر شناخته می‌شود. مالک نرم‌افزار می‌تواند شخص پدیدآورنده، کارفرما، سفارش‌دهنده و یا استخدام‌کننده باشد.

تهیه‌کننده (مجری):

تهیه‌کننده واسط بین مالک (کارفرما) و پدیدآورندگان نرم‌افزار می‌باشد. وجود این نقش در تولید یک نرم‌افزار الزامی نیست و مالک (کارفرما) می‌تواند این وظیفه را نیز خود برعهده گیرد. تهیه‌کننده در حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار حقی ندارد مگر اینکه در متن قرارداد تنظیم‎شده با مالک (کارفرما) یا پدیدآورندگان نرم‌افزار به شکل دیگری توافق شده باشد.

برای اینکه شخصیتی تهیه‌کننده باشد باید شرایط زیر مهیا باشد:

اول – اینکه سرمایه کار توسط او پرداخت شود (این سرمایه ممکن است وام یا کمک بلاعوض یا حتی متعلق به شخص دیگری باشد)

دوم – اینکه پدیدآورندگان مستقیماً توسط وی انتخاب و بکارگیری شده یا توسط نماینده او (مانند کارگردان) انتخاب شوند.

حامل‌های دیجیتال:
تعریف حامل آثار نرم‌افزاری(دیجیتالی) در این سایت به شرح زیر است:

۱- مبتنی برحامل که آثار نرم‌افزاری بر روی سی‌دی، دی‌وی‌دی و … ارائه می‌شود.

۲- مبتنی برخط که آثار تولیدی دیجیتالی بر بستر رسانه‌های دیجیتالی نظیر خطوط تلفن و شبکه جهانی اینترنت ارائه می‌شوند.

پروانه‌‌انتشار:

کلیه نرم‌افزارهای تولید و یا ترجمه در داخل باید برای توزیع و نشر در جامعه، پروانه‌انتشار دریافت نمایند و متقاضی برای تکثیر نرم‌افزار باید پروانه‌انتشار دریافت نماید. در غیر اینصورت اجازه تکثیر و انتشار نخواهد داشت و در صورت تخلف، مشمول پیگرد قانونی خواهد بود. پروانه‌های انتشار صادر شده مدت‌دار بوده و پس از انقضای زمان، بی‌اعتبار تلقی می‌شوند.

نکته۱ – برای نرم‌افزارهای تولید داخل، بعد از انقضای زمان پروانه‌انتشار، با درخواست مجدد مالک امکان صدور پروانه‌انتشار برای همان ناشر اولیه یا ناشر دیگر وجود دارد مگر آنکه در قرارداد اولیه، مالک کلیه حقوق نشر اثر را به صورت انحصار و با قید زمان نامحدود به ناشر اولیه واگذار کرده باشد که در این صورت پروانه‌انتشار مجدد تنها برای همان ناشر قابل صدور می‌باشد.

نکته۲ – متقاضیانی که برای گواهی‌ثبت نرم‌افزار اقدام می‌کنند، می‌توانند به طور همزمان، برای مجوز‌انتشار نیز درخواست دهند و نیازی به طی مراحل مجدد ندارند.

نکته۳ – برای دریافت مجوز‌انتشار نیازی به ارائه تائیدیه فنی شورای عالی انفورماتیک نمی‌باشد.

نکته۴ – آثار فیلم و موسیقی که در قالب‌های رایج این نوع آثار – قابل استفاده در دستگاه‌های پخش خانگی- ارائه می شوند، نرم‌افزار محسوب نمی‌شوند و برای دریافت پروانه‌انتشار باید به سایر معاونت‌های مربوطه (معاونت‌های وزارت ارشاد) مراجعه نمایند.

نکته۵ – برای تکثیر نرم‌افزارهای داخلی مالک یا ناشر اثر باید جهت دریافت مجوز اقدام نماید. در صورتی که ناشر برای درخواست پروانه‌انتشار اقدام می‌نماید باید اجازه مالک مادی اثر را برای تکثیر نرم‌افزار ارائه نماید.

نکته۶- پروانه‌انتشار هیچگونه حق مالکیت مادی را برای دارنده‌ی آن ایجاد و یا اثبات نمی‌کند.

گواهی ثبت:

گواهی‌ثبت نرم‌افزار، سند مالکیت معنوی اثر برای پدیدآورنده آن و مالکیت مادی برای دارنده گواهی می‌باشد. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که پدیدآورنده نرم‌افزار می‌باشند، به منظور ثبت حقوق معنوی و مادی نرم‌افزار خود می‌توانند درخواست دریافت گواهی‌ثبت نرم‌افزار نمایند. هر نرم‌افزار، فقط یکبار می‌تواند گواهی‌ثبت دریافت دارد.حقوق معنوی اثر قابل واگذاری نمی‌باشد.

برای دریافت گواهی‌ثبت ارائه تائیدیه فنی شورای عالی انفورماتیک الزامی می‌باشد. آثاری که ترکیب اثر آنها، مجموعه برنامه تولید داخل باشد در صورت دریافت این تاییدیه می‌تواند گواهی‌ثبت نیز بگیرد.

لازم به ذکر است حقوق معنوی برای پدیدآورندگان کلیه آثار تولید داخل به صورت مشاع بوده و هرگونه نقل و انتقال حقوق مادی نرم‌افزار نیاز به اجازه تمام افراد ذکر شده در گواهی‌ثبت دارد. همچنین کلیه اشخاصی که به عنوان مالک در گواهی ذکر شده‌اند به صورت مشاع در حقوق مادی نرم‌افزار سهیم خواهند بود مگر آنکه درصد مالکیت معینی برای افراد مشخص کرده باشند.

مجوز‌ تکثیر:

به دلیل ضرورت ساماندهی بازار و نظارت بر توزیع آثار نرم‌افزاری در کشور، و همچنین عدم تصویب قانون برای ثبت و حمایت از حقوق پدیدآورندگان خارج از کشور، نرم‌افزارهای خارجی، از جهت محتوایی بررسی شده و فقط «مجوز تکثیر» برای آنها صادر می‌شود. این نرم‌افزارها برای تکثیر در مراکز معتبر باید مجوز تکثیر دریافت نمایند. نرم‌افزارهای خارجی می‌توانند توسط چندین متقاضی، مجوز تکثیر دریافت نمایند و این مجوز حقی در مورد مالکیت آن نرم‌افزار ایجاد نمی‌کند.

نکته: آثار خارجی که توسط تولیدکنندگان داخلی ترجمه شده باشد و یا توسعه‌ای در محتوا یا کارکرد آنها انجام شده باشد، در صورت اثبات ارزشمند بودن ترجمه یا توسعه انجام گرفته شده، امکان دریافت پروانه انتشار تعلق می‌یابد و تنها مقدار کار ویرایش، توسعه و یا توسعه انجام یافته در داخل مشمول قانون حمایت از پدیدآورندگان رایانه‌ای می شود. لازم به‌ ذکر است توسعه‌ی انجام یافته، هیچ‌گونه حق مادی ( اعم از حق انحصاری در زمینه نشر یا عرضه اثر ) نسبت به اصل اثر خارجی برای انجام‌دهنده‌ی توسعه ایجاد نمی‌کند و سایر افراد کماکان می‌توانند نسبت به انتشار اصل اثر خارجی، ( با رعایت ضوابط مربوطه ) اقدام نمایند.

شرکت‌هایی که نمایندگی انحصار اثر خارجی را از مالک حقیقی آن دریافت کرده‌ باشند از حق انحصاری برای توسعه، تکثیر و توزیع نرم‌افزار مربوطه برخوردارند. بدیهی‌است توزیع آثار خارجی فوق‌الذکر نیز مشمول قوانین نرم‌افزار ( طی مراحل بررسی و اخذ مجوز انتشار مربوطه) می‌باشد.

برخی از مواد مهم این قانون به شرح ذیل می‌باشد:

ماده۲ـ ایجاد و فعالیت هر واحد فرهنگی دیجیتال و انتشار هر رسانه دیجیتال منوط به اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و متخلفین وفق قانون تعطیل مؤسسات و واحدهای آموزشی و تحقیقاتی و فرهنگی که بدون اخذ مجوز قانونی دایرشده و می‌شود ـ مصوب۱۳۷۲ـ و سایر قوانین موضوعه مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

ماده۳ـ کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی از جمله دارندگان مجوزهای موضوع مواد (۲) و (۴) این آیین‌نامه مکلفند برای انجام فعالیت‌های تبلیغاتی، روابط عمومی و معرفی کالا یا خدمات برای فروش (از قبیل مشاوره،تهیه و انتشار محتوای تبلیغاتی)، مجوز فعالیت تبلیغاتی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اخذ یا به کانون‌های تبلیغاتی دارای مجوز معتبر از آن وزارتخانه مراجعه نمایند.

ماده ۴ـ هرگونه فعالیت تجاری در زمینه تولید، تکثیر، توزیع و عرضه کالای شامل آثار دیداری و شنیداری به هر طریق از قبیل حامل‌های دیجیتال یا شبکه داده منوط به اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و متخلفین وفق قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیرمجاز می‌نمایند ـ مصوب۱۳۸۶ـ وسایر قوانین موضوعه مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

تبصره۱ـ بسته‌های نرم‌افزاری رسانه‌ای و کالاهای شامل محتوای فرهنگی دیداری و شنیداری یا قابل اجرا به صورت محتوای یادشده، کالای شامل اثر دیداری و شنیداری محسوب می‌گردند.

برخط، اعم از آن که کالا، به صورت برخط بارگیری گردد یا پس از سفارش متقاضی، به وسیله پست، پیک یا سایر روش‌ها برای وی ارسال گردد، بدون اخذ مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ممنوع است.

هولوگرام:

هولوگرام یک نشانه تصویری سه‌بعدی است که با تکنولوژی لیزر بصورت برچسب تولید می‌شود و دارای جلوه‌های بصری منحصر بفرد از نام یا آرم گرافیکی در لایه‌های سه‌بعدی مختلف می‌باشد. مهمترین ویژگی هولوگرام که باعث شده است به مطمئن‌ترین برچسب روی کالاها تبدیل شود آن است که این برچسب بعد از تولید به هیچ‌وجه در هیچ‌جای دنیا قابل کپی‌برداری و تکثیر مجدد نمی‌باشد. لذا هولوگرام به عنوان برچسب اطمینان بر روی کالا می‌تواند بهترین ضامن برای اصالت محصول باشد، به طوری که مصرف‌کننده با دیدن هولوگرام بر روی کالا، با خیال آسوده اقدام به خرید می‌نماید.

قیمت حال‌حاضر هولوگرام برای نرم‌افزار‌های داخلی و ایرانی ۳۰ تومان و برای نرم‌افزار های خارجی ۸۰ تومان می‌باشد.

نکات ایمنی هولوگرام‌ها:

هولوگرام برای ایجاد امنیت بیشتر ، شماره سریالی بر روی برچسب به کار‌ گرفته شده است و همچنین متن خاصی را در هنگام کنده‌شدن از خود به جای می‌گذارند و بصورت طرحی از برچسب جداشده و بر روی سطح قرار می‌گیرد. پس از دریافت پروانه‌انتشار یا مجوز تکثیر، نرم‌افزارها جهت توزیع و نشر در جامعه باید هولوگرام دریافت دارند، مراحل دریافت هولوگرام به شرح‌ذیل است:

پس از تایید نهایی نرم‌افزار، متقاضی – با در دست داشتن پروانه‌انتشار و مجوز تکثیر مربوطه – با مراجعه به مراکز تکثیر نرم‌افزار، جهت تکثیر نرم‌افزار خود ( حامل‌های نرم افزاری ) اقدام می‌نماید.

مراکز تکثیر، اجازه ندارند نرم‌افزارهایی بدون مجوز رسمی این مرکز را تکثیرنمایند و درصورت تخلف، با آنان طبق آیین‌نامه مراکز مربوطه برخورد خواهد شد.

متقاضی پس از تکثیر، یک نسخه از اثر تکثیر شده را به همراه نامه اعلام وصول از مرکز تکثیر را به این مرکز تحویل می‌نماید. پس از تایید تطبیق حامل تکثیرشده با نسخه اولیه و با توجه به شمارگان ( با تایید مسوول بخش) هولوگرام در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.

متقاضی موظف است هولوگرام‌ها را بر روی تمام نسخه‌های تولید شده الصاق نماید. متقاضی باید از هرگونه توزیع و انتشار نسخه‌های تکثیر شده بدون هولوگرام، خودداری نماید.